Kiezen tussen ambacht en ondernemerschap
Het groeiende hoveniersbedrijf
De ontwikkeling van een bedrijf is vergelijkbaar met die van een plant: het ontkiemt, groeit en ontwikkelt zich, knoppen worden bloemen en als het goed is werpt het eigen bedrijf zijn vruchten af. Al meer dan zeven jaar lang komen er in Nederland elke week tenminste twee nieuwe hoveniersbedrijven bij. De groenbranche telt inmiddels meer dan 7.000 bedrijven. De start van nieuwe bedrijven is praktisch niet te stuiten. Groeien de bomen werkelijk tot in de hemel?
Er bestaan een heleboel redenen om een eigen bedrijf te beginnen, zelden is er één reden die de doorslag geeft. Ook bij een hovenier is het een mix van motieven die leidt tot de start van het eigen bedrijf. Het begint vaak met de aandrang om eigen ideeën uit te werken. Als werknemer is de behoefte aan creatieve vrijheid moeilijk te bevredigen; in de meeste hoveniersbedrijven is er maar één die ontwerpt en dat is (meestal) de baas zelf.
Loondienst beperkt niet alleen de creatieve mogelijkheden, ook het salaris kan een reden zijn om voor een eigen bedrijf te kiezen. Immers van een calculatietarief van € 45,- blijft voor een werknemer € 13,- nettoloon per uur over. Als zelfstandige redeneert een hovenier anders. De kosten van een startend bedrijf heeft de ondernemer in eigen hand, dus blijft er allicht geld over om van te leven. Bij de beslissing om als zelfstandige van start te gaan beschouwt de hovenier het ontbreken van sociale zekerheid als een normaal ondernemers-risico.
Starten: eenvoudige zaak
Het werk van de hovenier blijft een ambacht. Ondanks voortgaande mechanisatie zijn de meeste werkzaamheden alleen handmatig uit te voeren. Omdat er voor het handwerk weinig fijne motoriek nodig is, kan praktisch ieder mens in de tuin werken. Het beroep van hovenier kent een lage drempel en het is relatief eenvoudig om een eigen bedrijf te beginnen. Een redelijke gezondheid, telefoon, een auto met aanhanger, gereedschap en kruiwagen zijn voldoende om te starten. De vakkennis bepaalt vooral in het begin het succes van een hovenier als ambachtsman of -vrouw. In de praktijk groeit die vakkennis elke dag verder.
Het is plezierig wanneer het uitleven van de eigen creativiteit in andermans tuinen geld oplevert om te bestaan. Voorwaarde is wel dat een hovenier steeds voldoende klanten aantrekt en omzet maakt.
Elk bedrijf trekt de klanten aan die het verdient. Dat komt omdat potentiële klanten bij het zoeken van een geschikte hovenier vooral afgaan op de ervaringen van vrienden en kennissen. Zijn de ervaringen goed, dan gaat de hovenier van hand tot hand door een bepaalde vrienden- en kennissenkring. Voor een hoveniersbedrijf is het gunstig om als duur bekend te staan. Dat zorgt voor klanten met een goed gevulde portemonnee.
Omdat mond tot mond reclame zo'n belangrijke rol speelt is er eigenlijk maar een manier om aan voldoende klanten te komen, namelijk via de bestaande klanten. Aan hen de schone taak om het bedrijf nieuwe klanten te bezorgen. Dat lukt echter alleen als de baas van het hoveniersbedrijf tijd besteedt aan het onderhouden van zijn relaties. En wel tenminste een dag per week, bijvoorbeeld door bestaande klanten op te zoeken. Daar is altijd een reden voor, immers een vakman vindt altijd werk in een tuin.
Naambekendheid
Elk bedrijf ontwikkelt zich; nieuwe kennis leidt tot andere inzichten bij de hovenier en levert weer nieuwe ervaringen op. Met de toenemende ervaring verandert ook het klantenbestand. Langzaam groeit een hovenier naar de betere tuinen. Tenminste als de potentiële en bestaande klanten de naam van het bedrijf op gezette tijden op de juiste plaats tegen komen. Het plaatsen van borden in tuinen waar het bedrijf aan het werk is speelt daarin een belangrijke rol. Zit de aanleg er op en is het werk opgeleverd, dan mag de naam van de hovenier ook gezien worden. Een apart naamkaartje op het hek of een paal bij de entree werken heel direct.
Als de hovenier bekend is met de levensstijl van een doelgroep kan daar op ingespeeld worden. Advertenties in het clubblad van de golf- of hockeyclub liggen voor de hand. Een lezing bij de Rotary-club brengt de hovenier voor het voetlicht, maar vraagt wel meer tijd en voorbereiding.
Uitstraling
Werken aan de naambekendheid en het imago van het bedrijf vragen veel tijd en geld. Het rendement van een investering hierin is niet altijd zeker. De markt kan (nog) niet rijp zijn voor een bepaald idee of het lukt niet om de klant op een goede manier aan te spreken. Zeker wanneer de hovenier in contact met een nieuwe doelgroep komt, kost het tijd en moeite om af te stemmen. Dat lukt soms niet in een keer. Twee keer een potentiële klant bezoeken om gegevens te verzamelen werkt in zo'n situatie in het voordeel van klant en hovenier.
De uitstraling van het bedrijf beperkt zich echter niet tot hetgeen de hovenier graag wil. Een klant slaagt er dikwijls in om de werkhonger van een hovenier te peilen. Veel werkhonger biedt een riante uitgangspositie voor de klant als er over de prijs onderhandeld moet worden. Het voldoende verbergen van gevoelens is niet iedereen gegeven. Het kan handig zijn om er vanuit te gaan dat de (potentiële) klant altijd slimmer is dan de hovenier.
Vertakking
Het vak biedt elke dag weer nieuwe uitdagingen. Toepassing van nieuwe materialen en technieken of de uitvoering van grotere opdrachten maken het vaktechnisch gezien aantrekke lijk. Bij de keuze voor het vak ontwikkelt het hoveniersbedrijf zich als een ambachtelijke werkplaats. In dit traditionele organisatiemodel is de baas als meester-hovenier de belangrijkste persoon.
De medewerkers, meestal gezellen in opleiding, hebben de baas nodig voor zijn technische kennis en ervaring. Dit past alleen in een klein bedrijf, met niet meer dan drie medewerkers. Zo gauw het bedrijf groter wordt, moeten er andere keuzes worden gemaakt. Als de hovenier het gevoel krijgt dat zijn hoofd omloopt en er te veel werk blijft liggen, is het de hoogste tijd om de zaak anders aan te pakken. Vaktechnisch mag het bedrijf niet langer alleen van de baas afhankelijk zijn. Zijn tijd en energie is nodig om de zaak organisatorisch en financieel draaiend te houden. Dat betekent opdrachten binnenhalen, werkvoorbereiding, in- en verkopen en zorgen dat mensen en materialen op de juiste tijd op het werk aanwezig zijn. En niet te vergeten, een dag per week de bestaande relaties bezoeken.
Het ondernemerschap is een rol waarvoor de hovenier niet is opgeleid. Bovendien laat de werkdruk weinig tijd over om dit te leren. Deze argumenten verzwaren de keuze voor het ondernemerschap.
De vruchten
Een van de vruchten van het eigen bedrijf is de vrijheid om zelf keuzes te maken. De baas kan kiezen voor het ambacht of voor het ondernemerschap. In beide gevallen moet er brood op de plank komen. Daarom is de baas verplicht om voor een van beide mogelijkheden te kiezen. Niet eenmaal, maar in feite iedere dag opnieuw. Niet kiezen betekent veel geld verliezen aan het herstellen van gemaakte fouten. Niet kiezen betekent een te hoge werkdruk, stress en het kwijtraken van de vrijheid. De baas wordt de gevangene van zijn eigen bedrijf.
Het is relatief eenvoudig om een hoveniersbedrijf te beginnen. Het is wel zaak aandacht te besteden aan naamsbekendheid, uitstraling en contact met de klanten. Gaat het bedrijf eenmaal groeien dan moet een ondernemer kiezen tussen een klein bedrijf en zelf mee blijven werken of groeien en de rol van organisator/bedrijfsleider aannemen.
José Koster, Joost van Dijk
